26 Nisan 1986'da, o dönem Sovyetler Birliği sınırları içerisinde yer alan ve günümüzde Ukrayna’ya bağlı olan Kiev’in 130 kilometre kuzeyindeki Çernobil bölgesi, tarihin en büyük çevre felaketlerinden birine sahne oldu.
Çernobil Felaketi Nedir? Çernobil’de Ne Yaşandı?
Patlama sonrasında atmosfere karışan radyoaktif maddeler, Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülkeyi etkiledi. Çernobil Nükleer Santrali’nin dördüncü reaktöründe meydana gelen bu büyük patlama, zehirli bulutların tüm Avrupa'ya yayılmasına neden oldu. Yaşanan felaket sonucunda milyonlarca insan doğrudan ya da dolaylı olarak radyasyona maruz kaldı ve birçok kişi hayatını kaybetti. Çernobil kazası, yalnızca Ukrayna’da değil, tüm dünyada nükleer enerjiye karşı duyulan endişeyi artırdı. Günümüzde dahi, felaketin yaşandığı bölge insan yaşamına uygun olmadığı için yasaklı alanlar arasında yer almaktadır.
Pripyat kenti yakınında bulunan Çernobil Nükleer Santrali’nin dördüncü reaktöründeki patlama sonucu, Hiroşima’ya atılan atom bombasının 50 katı kadar radyasyon çevreye yayıldı.
Patlama Öncesinde Yaşananlar
25 Nisan günü saat 01:00 itibarıyla reaktörün gücü kademeli olarak azaltılmaya başlandı. Öğle saatlerinde, reaktör gücü yarı seviyeye düşürüldü ve test amacıyla türbinlerden biri devreden çıkarıldı. Acil soğutma sistemi kapatılarak reaktör 9 saat boyunca bu durumda çalıştırıldı. Gece ilerleyen saatlerde, güç seviyesi 700 MW th’a düşürüldü.
26 Nisan saat 00:28’de, reaktörün gücünü kontrol etmek için global otomatik mod devreye alındı, ancak hatalı bir ayarlama nedeniyle güç seviyesi 30 MW th’a kadar düştü. Düşen güç seviyesi, kalpteki buhar üretimini azalttı ve ksenon gazı yoğunluğu arttı. Saat 01:00’de, güvenlik prosedürlerine aykırı olarak daha fazla kontrol çubuğu çekildi ve reaktörün ancak 200 MW th gücünde sabit kalması sağlanabildi. Normalde bu seviyede çalıştırılması güvenli olmayan RBMK tipi reaktör için testin sürdürülmesine karar verildi.
Saat 01:03’te, devridaim pompası devreye sokuldu, ancak bu durum sistem basıncının düşmesine neden oldu. Buhar üretiminin azalması nedeniyle reaktör daha da dengesiz hale geldi. Birkaç dakika sonra, su seviyesi yükseltilmek amacıyla besleme suyu akışı artırıldı, ancak bu da reaktörün genel dengesini bozdu.
Saat 01:23:04’te deney için ayrılan türbine giden buhar vanası kapatıldı. Güvenlik sistemlerinin büyük bir kısmı devre dışı bırakılmıştı ve reaktörün tehlikeli bir duruma girdiği fark edilmesine rağmen test devam ettirildi. Saat 01:23:40’ta acil durum sinyali devreye girdi ve operatör reaktörü kapatma düğmesine bastı. Ancak kontrol çubuklarının yavaş inmesi, ani güç yükselmesini önleyemedi.
Saat 01:23:44 itibarıyla reaktörün gücü, normal seviyenin 100 katına çıktı. Bu aşırı enerji yüklenmesi, yakıt çubuklarının aşırı ısınmasına neden oldu. Sonrasında, eriyen yakıt çubukları suyla temas edince büyük bir buhar patlaması gerçekleşti. 1000 ton ağırlığındaki reaktör kapağı havaya fırladı, kontrol çubukları dışarı çıkarken reaktör çekirdeğinin %30'u parçalandı. İlk patlamayı birkaç saniye içinde ikinci bir patlama izledi. Bu ikinci patlamanın nedeni tam olarak bilinmese de, grafit-buhar etkileşimi gibi çeşitli kimyasal reaksiyonların tetiklemiş olabileceği düşünülmektedir.
Çernobil Felaketinde Kaç Kişi Hayatını Kaybetti?
Çernobil’de yaşanan facia, dünya genelinde büyük yankı uyandırdı. Bağımsız araştırmalara göre, nükleer felaketin doğrudan veya dolaylı etkileri nedeniyle yaklaşık 200 bin kişi hayatını kaybetti.
Çernobil Nerede?
Çernobil, son dönemde yaşanan savaş nedeniyle de gündemde yer alıyor. Çernobil Nükleer Santrali, Ukrayna sınırları içinde yer almaktadır. 1986 yılında yaşanan patlama esnasında ise Sovyetler Birliği’ne bağlı bir bölgeydi.
Düşük güç ile maksimum enerji üretme amacıyla gerçekleştirilen test sırasında yaşanan felaket, tüm dünya tarafından büyük bir trajedi olarak değerlendirildi. Radyoaktif maddelerin atmosfere yayılması sonucu pek çok bölge boşaltıldı ve bulutlar aracılığıyla radyasyon birçok ülkeye ulaştı.
Çernobil faciasının insan sağlığına etkileri yıllarca süren araştırmalara konu oldu. Radyoaktif sızıntının oluşturduğu sağlık sorunları, nesiller boyunca hissedildi. Patlamanın gerçekleştiği bölge, felaket sonrası karantina altına alındı ve bugüne kadar yerleşime kapalı tutuldu.
Çernobil Nükleer Santrali, adını aldığı Çernobil kasabasına yakın bir konumda yer almaktadır. Günümüzde bile, bu bölgede insan yaşamına uygun koşullar bulunmamaktadır.
