Twitter'da dolaşan bir paylaşıma göre, Enver Paşa'nın Bolşevikler tarafından hapsedildiği ve o dönemde yaptığı resimlerin "Malessa" imzasıyla müzelerde sergilendiği öğrenildi. Bu bilgi, Enver Paşa'nın bilinmeyen sanatçı kimliğine yeni bir ışık tutuyor.
ENVER PAŞA VE MALESSA
14 Ekim 1918'de Harbiye Nazırı olduğu hükümetin istifasıyla görevi sona eren Enver Paşa, İngilizlerin kendisi hakkında yakalama kararı çıkarması üzerine yurt dışına kaçtı.
1920 yılında, gerçek kimliğini gizleyerek 'Malessa' ismiyle Rusya'ya gitmek üzere çıktığı uçak yolculuğunda uçağı Litvanya üzerine düştü.
Kazadan hafif yaralı olarak kurtulan Paşa, yanlışlıkla Bolşevik zannedilerek Riga'da bir hapishaneye konuldu. Enver Paşa'nın sanat yeteneği hakkında duyum alan hapishane müdürü, resmini yaptırmak üzere Paşa'nın evine kadar çağırdı.
Evdeki Alman aşçı kadınla Almanca konuşarak durumunu açıklayan Enver Paşa, Alman yetkililere ulaşması için Riga'da Malessa ismiyle Alman bir vatandaş olduğunu ifade etti.
Almanlar, gerçek kimliğini bildikleri Malessa'nın Litvanya'dan iadesini talep etti. Enver Paşa, sadece siyasi ve politik kimliğiyle değil, aynı zamanda bir ressam olarak da tanınıyordu. Ayrıca Fransa, Almanca, Rusça, Farsça ve Bulgarca olmak üzere beş dil biliyordu.
Enver Paşa ile ilgili bu hatıra, "Enver Paşa'nın eşi Naciye Sultan'ın Hatıraları" kitabında ve Murat Bardakçı'nın yazılarında, özellikle de 'Enver' adlı kitabında detaylı olarak bulunabilir.
İşte Malessa Enver Paşa'nın bazı resimleri...
Enver Paşa'nın sanatçı kimliği, Malessa, Altmann, Ali ve Enver imzaları altında ortaya çıkarıldı. Beş eskiz defteri, Letonya'daki tutukluluğu sırasında yaptığı çizimlerin yer aldığı bir albüm ve çeşitli yerlerdeki profesyonel resim kağıtlarında bulunan çalışmaları, sanatının çeşitliliğini yansıtıyor.
Murat Bardakçı, Enver Paşa'nın eskiz defterlerinden ve Naciye Sultan'a hediye etmek için hazırladığı albümünden aldığı çizimleri "Enver" adlı kitabında paylaşmıştı. Bu kitap, Enver Paşa'nın sanatına ve kişiliğine dair önemli bir kaynak niteliği taşıyor.
Türk resminin öncülerinin çoğunun asker kökenli olduğu bilinirken, Enver Paşa da gençlik yıllarından itibaren karakalem çizime ilgi duydu ve yetenekli olduğu biliniyordu. Balkanlar'da eşkiya takibi sırasında, baskın yapılacak mahallelerin planlarını kendi çizdiği biliniyordu. 1921 yılında Moskova'da bulunduğu dönemde, Enver Paşa'nın profesyonel resim dersleri aldığı da kaydedilmiştir.
Moskova'da Enver Paşa'nın konakladığı Hariciye misafirhanesinde aynı dönemde Amerikalı feminist ve solcu yazar Louise Bryant ile Dünyayı Sarsan On Gün kitabının yazarı Amerikalı komünist gazeteci John Reed de bulunuyordu.
Amerikalı filozof Charles E. Scott (solda) ve Amerikalı gazeteci Henry Alsberg.
Ünlü komünist liderler Troçki ve Zinovyev.
Ünlü komünist liderler Radek ve Kamanev.
Doktor Tevfik Rüştü ve Ali Fuat Cebesoy.
Enver Paşa'nın çizdiği Türk bayrakları arasında, Turan Bayrağı'nda orak çekiç figürünü kullanması dikkat çekiciydi. Paşa'nın bu tasarımları, o dönemin siyasi ve ideolojik atmosferine dair ilginç bir yansıma sunuyor.
