Gaziantep'in tarihî süreci, konumunun ilk uygarlıkların doğuşuna ev sahipliği yapmasından ve İpek Yolu'nun buradan geçmesinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Şehir, stratejik konumu sayesinde tarih boyunca birçok medeniyetin uğrak yeri ve yerleşim alanı olmuştur.
Gaziantep'in Stratejik Konumu ve Tarihi Önemi
Gaziantep'in tarihi, Paleolitik dönemden başlayarak Neolitik, Kalkolitik, Tunç Çağı, Hitit, Med, Asur, Pers, İskender, Selefkoslar, Roma ve Bizans dönemlerine uzanır ve bu dönemlerin izleri günümüzde de şehirde görülebilir.
Antik dönemde Ayıntap olarak bilinen şehir, şimdiki Gaziantep'in 12 km kuzeybatısında, Dülük ve Karahöyük köyleri arasında yer almaktadır. Bölgedeki arkeolojik çalışmalar, bölgenin Anadolu'daki en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır.
Hititlerin Dini Merkezi
Bir dönem Babil İmparatorluğu'nun hakimiyeti altında olan Gaziantep, M.Ö. 1700 yıllarında Hitit İmparatorluğu'na dahil olmuş ve Dülük şehri, Hititler için önemli bir dini merkez olmuştur.
M.Ö. 700 ile 546 yılları arasında Gaziantep, Asur, Med ve Pers İmparatorlukları'nın egemenliği altına girmiştir. Büyük İskender'in Persleri yenmesiyle Roma ve ardından Bizans hakimiyetine giren şehir, stratejik konumuyla daima bir kültür ve ticaret merkezi olma özelliğini korumuştur.
İslam'ın Anadolu'ya yayılmasında önemli bir rol oynayan Gaziantep'te, Hz. Muhammed'in vahiy katiplerinden olan Hz. Ökkeşiye'nin türbesi bulunmaktadır. Hz. Ömer döneminde, İslam orduları Gaziantep ve Hatay bölgelerini Bizanslılardan alarak buraları Müslüman topraklarına katmışlardır.
Medeniyetler Merkezi
1071 Malazgirt Savaşı sonrasında bölgede bir Selçuklu Devleti kurulmuş, ancak 1270 yılında Moğolların istilasıyla yıkılmıştır. Daha sonrasında Dulkadiroğulları ve Memluklar'ın hakimiyetine giren şehir, 1516'da Yavuz Sultan Selim'in Memlukları Mercidabık Savaşı'nda yenmesiyle Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Osmanlı döneminde şehirde pek çok cami, medrese, han ve hamam inşa edilmiş, aynı zamanda üretim, ticaret ve el sanatları açısından gelişme göstermiştir.
Şehrin Adının Tarihi
Tarihte Ayıntap ve Aynitap olarak da anılan şehir, halk arasında genellikle Antep veya Entap şeklinde söylenmiştir. Gaziantep’in tanınmış tarihçisi Bedrüddin Ayni’ye göre, şehrin orijinal adı "Kala-ı Füsus" yani "yüzük kalesi"dir.
Yöre halkına zulmeden ve sonradan tövbe eden Ayni adlı bir hakim hakkında bir rivayet, onun adının zamanla Ayıntap olarak anılmasına yol açmıştır. Bir diğer efsaneye göre, şehrin adı suyunun temizliği ve bolluğundan gelmektedir; "Ayın" (pınar, su kaynağı) ve "Tap" (parlak, güzel) kelimelerinden türetilmiştir.
Bazı rivayetler, şehrin eski adının Hantap olduğunu söyler; "Tap" kelimesi güç, kuvvet ve yer anlamına gelir. Zamanla bu isim Antap ve sonrasında Antep şeklinde evrilmiştir.
Gazi Unvanının Verilmesi
Kurtuluş Savaşı'nda sergilenen olağanüstü kahramanlık neticesinde, şehre 8 Şubat 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından "Gazi" unvanı verilmiştir. Böylece şehrin adı "Ayıntap livası merkezi olan Ayıntap kasabasının namı Gaziayıntap’a tahvil olunmuştur" şeklindeki kanuni düzenlemeyle resmi olarak Gaziantep olarak değiştirilmiştir.
