Gaziantep, tarih boyunca Suriye ile coğrafi ve ticari bağlarını korumuştur. Osmanlı döneminde Halep’e bağlı bir alan olan Gaziantep, bu komşu topraklardan dil ve kültür bakımından etkilenmiş olsa da, özüne sadık kalmayı başarmıştır. Bu nedenle, Gaziantep halkının tamamının konuştuğu dil Türkçe ve yerel halk dili olmuş, Arapça’nın etkileri sınırlı kalmıştır.
Gaziantep’in kültür mozaiği, dillerden yemeklere, el sanatlarından halk oyunlarına kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Bu özellikleriyle Gaziantep, hem Türkiye’nin hem de dünyanın önemli kültür merkezlerinden biri olma özelliğini korumaktadır.
Ticaret, sanayi, turizm, sanat ve spor gibi alanlarda lider bir şehir olmasını, bu zengin tarihi ve kültürel birikimlerine borçludur. Şehrin kültürel zenginliği, günlük yaşamdan yemek kültürüne, giyimden geleneklere kadar her alanda kendini göstermektedir.
Gaziantep’te Kadim Diller
Antep Ağzının Kendine Has Özellikleri
Gaziantep’te konuşulan yerel şive, halk arasında "Antep ağzı" veya "Antepçe" olarak adlandırılır. Özellikle kırsal bölgelerde ve yaşlı nüfus arasında daha yaygın olan bu konuşma tarzı, Anadolu Türkçesi’nin etkilerini taşır. Antep ağzının ayırt edici özellikleri arasında:
- "r" ve "y" harflerinin eksik kullanımı,
- "h" ve "k" harflerinin yer değiştirmesi,
- "-iyor" ekinin bazı durumlarda kaybolması yer alır.
Antep ağzının, Uygurca ile benzerlikler gösterdiği de dikkat çeker. İşte bu şiveye özgü bazı kelimeler ve anlamları:
- Bahdeniz: Maydanoz
- Hayır: İncir
- Hanek: Laf
- Asbap: Elbise
- Sorkanmak: Mizmizlenmek
- Kahke: Simit
- Rafik: Arkadaş, dost (Örnek: “Nedin yorum rafik?” – “Nasılsın arkadaşım?”)
- Höngürhöc: Tahterevalli
- Zaar: Herhalde
Gaziantep’te sadece kelimeler değil, beddualar bile bölgeye özgüdür. Örneğin: “Allah seni yeşertmeye!” (Kısır kalasın anlamında) ya da “Cenen çekile!” (Sus anlamında) gibi ifadeler, yerel dilden örneklerdir.
Gaziantep Kültürü
Gaziantep’in El Sanatları
Gaziantep’te el sanatları uzun bir tarihe dayanır ve bugün hala yaşatılmaya devam etmektedir. Özellikle bakırcılık, kilimcilik ve el işlemeciliği, Gaziantep’in en önemli el sanatlarındandır. Bu sanatlarda kullanılan motifler, Gaziantep’in zengin tarihinin bir yansımasıdır. Şehre özgü kilim çeşitlerinden bazıları şunlardır:
- Baklava Deseni
- Kuş Kanadı
- Çarkıfelek
- Atom Göbek
Hanımların evlerinde yaptıkları Antep işi, dantel ve örgü gibi el emeği ürünler de bölgenin el sanatlarına katkı sağlamaktadır.
Gaziantep Mutfağı
Gaziantep mutfağı, 512 çeşit yemeğiyle Türkiye’nin en zengin mutfaklarından biridir. Kebap ve et yemekleriyle öne çıkan mutfak, yüzlerce yıllık birikimin sonucudur. Antep mutfağından bazı lezzetler şunlardır:
- Alaca Çorba
- Altı Ezmeli Kebap
- Baklava
- Simit Kebabı
- Şiveydiz
- Yuvarlama
Gaziantep Türküleri
Gaziantep yöresine özgü türküler, kahramanlık, aşk, göç ve oyun temalarıyla beş ana kategoriye ayrılır. İşte bu türkülerden bazıları:
- Karayılan
- Allı Yemeni
- Ezo Gelin
- Bahçalarda Mor Meni
Halk Oyunları
Gaziantep halk oyunları, ağır halaylar, oynak halaylar ve mizansenli oyunlar olarak üçe ayrılır. Her bir oyun, Gaziantep halkının tarihinden ve kültüründen izler taşır.
