Güneş çarpması, vücudun yüksek sıcaklığa maruz kalması sonucu aşırı ısınması durumudur. Bu ciddi durum, vücut sıcaklığının 40 derece ve üzerine çıkmasıyla kendini gösterir ve özellikle yaz aylarında daha yaygın olarak görülür. İşte güneş çarpmasının çeşitleri ve tedavi yöntemleri...
GÜNEŞ ÇARPMASI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Sıcaklıkla ilişkili yaz rahatsızlıkları, geniş bir yelpazede çeşitli durumları kapsar. Sıcak çarpması ve aşırı sıcaklara maruz kalma sonucunda ortaya çıkan rahatsızlıklar, sıcak bitkinliğinden yaşamı tehdit eden güneş çarpmasına kadar değişebilir. Uygun tıbbi müdahale yapılmadığında, bu durumlar ciddi organ hasarına yol açabilir. Beyin, kalp, böbrekler ve kas dokusu, tedavi edilmeyen güneş çarpması vakalarında hasar görebilecek organlar arasındadır. Tedavi geciktikçe, ciddi komplikasyonlar ve ölüm riskinde artış görülebilir.
GÜNEŞ ÇARPMASI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Güneş çarpması belirtileri, vücutta su ve tuz kaybı ile başlar. Bu durum, halsizlik, güçsüzlük ve kas krampları gibi sıcak bitkinliği belirtileriyle kendini gösterir. Vücudun ısı dengesini kaybetmesiyle birlikte, vücut sıcaklığı tehlikeli seviyelere yükselir ve güneş çarpması oluşur. Rektal ölçümlerde 40 derece ve üzeri vücut ısısı, güneş çarpmasının ana belirtisidir. Diğer belirtiler şunlardır:
- Kafa karışıklığı, huzursuzluk, konuşma bozukluğu, deliryum, nöbet ve koma gibi nörolojik belirtiler
- Terleme değişiklikleri
- Bulantı ve kusma
- Ciltte kırmızı renk değişikliği
- Soluk alıp vermenin hızlanması
- Çarpıntı
- Zonklayıcı baş ağrısı
Vücut ısısının uzun süre yüksek kalması, organlarda kalıcı hasara ve farklı belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
GÜNEŞ ÇARPMASI NEDENLERİ NELERDİR?
Güneş çarpmasının nedenleri iki ana kategoriye ayrılır: Efor ilişkili ve efor ilişkili olmayan güneş çarpması. Efor ilişkili güneş çarpması, sıcak ortamlarda yoğun fiziksel aktivite sonucu ortaya çıkar ve özellikle sıcak havalara alışkın olmayan bireylerde görülür. Spor etkinliklerinde, sıcakla ilişkili vakalar, kalp sorunlarına göre yaklaşık 10 kat daha fazla ortaya çıkar. Efor ilişkili olmayan klasik güneş çarpması ise sıcak ortamda uzun süre kalmanın bir sonucudur ve nemli havalarda daha yaygındır. İleri yaştaki bireyler ve kronik hastalığı olan kişiler bu duruma daha yatkındır.
Her iki durumda da çok katlı giyinme, alkol tüketimi ve terlemeyle kaybedilen sıvının yeterince yerine konmaması gibi faktörler etkili olabilir. Küçük yaş gruplarında sinir sistemi henüz tam gelişmemiştir, 65 yaş üstü bireylerde ise sinir sistemi işlevlerinde azalma olabilir. Bu nedenle, bu yaş gruplarında sıvı kaybının yeterince yerine konmaması güneş çarpmasına yatkınlığı artırır.
GÜNEŞ ÇARPMASI TANISI NASIL KONULUR?
Güneş çarpması tanısında, hastanın yaşamsal fonksiyonları izlenir. Tam kan sayımı, pıhtılaşma parametreleri, kan gazı, serum kreatin kinaz düzeyi ve idrarda myoglobin varlığı gibi tetkikler yapılır. Soluk alıp vermenin hızlanması ve kalp hızının yükselmesi gibi bulgular gözlenir. Kan testleri, merkezi sinir sisteminin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için önemlidir. İdrar renginin koyulaşması, böbrek fonksiyonlarının etkilendiğini gösterebilir. Serum kreatin kinaz düzeyi ise kas dokusunun hasar gördüğünü gösterir. Gerekirse çeşitli görüntüleme yöntemlerine de başvurulabilir.
GÜNEŞ ÇARPMASI TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Güneş çarpması tedavisinde temel hedef, vücut sıcaklığını düşürmek ve hayati organların hasar görmesini önlemektir. Soğuk banyo oldukça etkili olabilir, ancak ileri yaşlı ve kalp rahatsızlığı olan bireylerde dikkatli olunmalıdır. Soğuk su tedavisi mümkün olmadığında, evaporatör soğutma teknikleri kullanılabilir. Bu yöntemde, bireyin vücuduna soğuk su damlatılır ve ardından ılık hava akımı ile buharlaştırılır. Kasık ve koltuk altı bölgelerine buz torbası koymak da bir diğer yöntemdir. Soğutma sırasında titreme olursa, ilaçlarla hastanın sakinleştirilmesi sağlanabilir. Ateş düşürücü ilaçlar, karaciğer üzerinde zehirleyici etki yapabileceği için kullanılmamalıdır.
GÜNEŞ ÇARPMASINI ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Güneş çarpmasını önlemek için sıcak yaz aylarında serin kalmak ve yeterli sıvı tüketmek önemlidir. Hafif ve rahat giysiler giymek, güneş yanıklarından kaçınmak, şapka ve güneş gözlüğü kullanmak, yüksek koruma faktörlü kremler sürmek etkili önlemler arasındadır. Park edilmiş araçlarda çocuklar ve yaşlılar asla yalnız bırakılmamalıdır. Güneş çarpması belirtileri görüldüğünde, en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
