Bu mesleği 5 yaşından beri icra ettiğini belirten Abdulkadir Mekki, kendinden bahsetti;
“Ben Abdulkadir Mekki Gaziantep doğumluyum ilk ortaokulu Gaziantep’te okudum lise gece okulunu okurken terk edip askere gittim. 5 yaşında bu mesleğe başladım. Benim atam ecdadım tamamı hepsi bu kutnu kumaşının içinde olduğu için 5 yaşında dedemizin yanında mekik sarmayla başladım. O günden bu güne hala yapıyorum kutnu kumaşı imal ediyoruz”
Kutnu Kumaşı nedir, nereden ortaya çıktı?
Kutnu kumaşı bütün dünyada mecidiye kutnuyla tanınır. Aslında kutnu kumaşı kotondan türemiş bir kelimedir. Bu kumaş Çin’den Anadolu seyahati ile Konya'ya yani Anadolu Selçuklularına gelmiştir. Konya Selçukluları icat etmişler. Kutnu kumaşı Osmanlı Dönemi'nde az kullanılmış, II. Beyazıt Dönemi'nden Suriye Selçuklularına geçmiştir. Bizim aile kökenimiz Halep Humus ‘tan gelme. Kutnu Kumaşı Halep Humus ‘ta yapılmıştır. Kutnu bir ülkeyi temsil eden bayrak kumaşıdır, Orduyu temsil eden sancak kumaşıdır, genç kızların çeyizlik kumaşıdır. Üçetek, kaftan, yatak örtüsü gibi alanlarda yüzyıllardır kullanılan kumaştır. Kendi arasında gruplara ayrılır.
Kutnu Kumaşının grupları
Saten örgülülerin içinde ikat bağlama batik tekniği vardır. Bu teknikte çiçek figürleri daha baskındır. Zaten Türk İslam Sifenk'nde yabancı figürler olmaz, daha çok papatya, gül, lale, balıksırtı, başak taneleri kullanılırken ikatın üzerinde bulunanlar ise ok başı, mekik figürleri kullanılır. Yani hayvan figürleri olmaz. İkat tekniğini İngiltere’de dahi bulabilirsiniz. Ama onlar hayvan figürleri çalışırlar. Özbekistan'da da kullanılır, İran ise bağlama ikat tekniğini farklı çalışır, şuanda Türkiye’de sadece Gaziantep’te ipekli dokumada batik tekniği kullanılıyor. Karadeniz tarafında da ikat kullanılır ancak onlarda kullanılan atkı çözgü pamuktur. Bunlar dışında başka kullanan yer yok. Buradaki kumaşların içinde aşağı yukarı Bin 580 tane figürü var. Sandıktan çıkan ve müzelerden gelen kumaşların tekrar tasarımı yapılarak çalışmalar devam etmekte. Saten örgüden sonra bağlama var.
Meydaniye grubu bez ayak örgüdür, oturmaya kalkmaya sürtünmeye karşı dayanıklı, onda da çizgi düz ve bağlama ikat figürü bulunur.
Alaca grubu vardır. Daha ince yerlerde kullanılan bu kumaşlar transparan, gecelik, gibi alanlarda kullanırlar. Mesela meydaniye grubunda daha geniş ende olan vardır.
"Her kumaşın ismi ve hikayesi vardır"
Her kumaşın ismi ve hikayesi vardır. Barak dediğimiz kumaş döşemeliktir. Mezopotamya’da o dönemdeki aşiretler, oymaklar, ocaklar başında oturan büyüklerinde bulunurmuş. Ayrıyeten bu kumaşa hamam kültüründe “hamam mezeri” deriz, Gaziantepliler ise mezer der ama büyüklerimiz keşan der birçok yerde peştamal diye geçer. Bizdekiler ipek olur onlar da 90 santim olur ve İkişer metrelik yapılır. Onların ayrı ayrı hikayeleri var.
Başörtümüz var mesela. Barak Bölgesi ve Doğu Bölgesi'nde kullanır genelde üç renk tabir edilir. Çiğ sarısı vardır, genç kızlar düğünlerde takarlar evlilik çağındayım mesajını ifade eder. Biraz daha koyu turuncusu olanı evlidir, sözlüdür, halay çektikleri yerde ellerini bile tutmazlar. Daha koyu turuncunun üzerine lase işleme olur şekli değişik olur, onu takan hanımında evlenecek oğlu veya kızı vardır. Bir de balıksırtıyla baklava dilimi işleme olan bir kumaş vardır, oda bir aileyi temsil eder. Nakışlık kumaşlar üzerine Gaziantep, Antep işini yapar. Örneğin Bartın; tel kırma yapar, Maraş; Maraş sırması yapar, Kütahya; muhlama diye nakış yapar bunlar çeyizliklerde kullanır.
Bizim bu bölgelerde natürel rengi kullanılır krem, ama Ege Bölgesi'ne doğru açıldığında bordo, mor tarzı kına kıyafetlerinde kullanırlar. Ayrıca saten örgülerde erkek pijamalık kumaşları vardır daha önce gıllabiye derlerdi şimdiki tabirle röpteşambır dedikleri kumaşlar var bu kumaşlar kutnuk kumaşındandır. Naturaldir içinde kimyasal bir şey bulunmaz. Daha önce 1950'li yıllara kadar ipek kozası onlardan çalışırlardı. 50'lerden sonra da seten suni ipek halk tabiriyle otipek dediği cins var, onlar otipeğin ham maddesi zaten ya kavak ağacıdır ya saman lifleridir. Viskos diye geçer literatürde. Aşağı yukarı bizim kullandıklarımız farklı farklı kalınlıklarından inceliklerine göre kumaşlarda kullanılır. Yöresel alanda olduğu gibi şuanda daha modernize alanda kullanılıyor. Buna katkı sunan turizm kültür bakanlığının etkisi var. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanlığının katkısı var.
Kutnu kumaşı işleyişi nasıldır?
Kutnuyu dokuyabilmek için 6 ana meslek grubu vardır. Çözgü gelir çözülür, atkısına çözgüsüne kaç cm bir kumaş olacak ona göre, çözgüden sonra boyaya gider, boyaya gittiğinde hatta bağlama ikat yaptığın zaman önce bağlanır sonra tekrar çözülür boyandıktan sonra, haşır işlemi vardır bu işlemde kullanılan malzeme ağaç reçinesi kayısı ağacının kitresi hem parlaklık verir hem sağlamlık verir usta onları hazırlar çilelerden çözdükten sonra kavuk yapar duvarlarda çarpılan topları ayarlar. Ondan sonra tarakçı dediğimiz renk desen figür çizgilerinin belirleyici tasarımını dizaynını yapar. Dokuma tezgahına gider dokuma ustası dokuma yapar dokumadan sonra da ütü apre eski tabiriyle cendere takalım derler. Onlarda ütü yapar daha sonra tasarıma sonra satışa sunarsın. Kumaşın ömrü kullanana göre değişiyor, saten örgü genelde düğünlük misafirlik kumaşlardır. Ama bez kumaşların ömrü uzun sürelidir.
Çırak Bulamıyoruz
Çırak yetişmediğini bu konuda bir çalışma yapılması gerektiğini belirten Mekki, “Bizim en büyük problemlerimiz çıraklarımızın olmaması. Bu ülkede herkes doktor avukat olacak diye bir kaide yok. Bu meslekleri yapan kişilere de ihtiyaç var. Özellikle el sanatları yapan insanlara ihtiyaç var” diye ifadelerini kullandı.
Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Gaziantep Valisi Davut Gül’e, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Fatma Şahin’e, Ticaret Oda Başkanı Mehmet Tuncay Yıldırım’a, Gaziantep İl Kültür Turizm Müdürü Mehmet Bülent Öztürk’e ve Gaziantep’in tüm el sanatları ustalarına selamlarımı iletiyor, destekleri için çok teşekkür ediyorum.
