Türkiye'nin demokrasi tarihinde derin izler bırakan 12 Eylül 1980 askeri darbesinin üzerinden tam 44 yıl geçti. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin emir-komuta zinciri içerisinde gerçekleştirdiği bu müdahale, ülkenin siyasi ve toplumsal yapısını kökten etkileyerek demokrasiye ağır bir darbe indirdi. Darbe sonrasında sıkıyönetim ilan edildi, siyasi partiler ve sendikalar kapatıldı, binlerce kişi gözaltına alındı ve 1982 yılında yeni bir anayasa kabul edildi.
12 Eylül Darbesi Saat Kaçta, Neden ve Nasıl Gerçekleşti?
Türkiye Cumhuriyeti tarihine damga vuran 12 Eylül 1980 askeri darbesinin üzerinden tam 44 yıl geçti. 12 Eylül sabahı saat 03:00'te başlayan bu müdahaleyle, Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve yüksek rütbeli komutanlar önderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Ülke yönetimi askeri bir kadronun kontrolüne geçerken, dönemin Başbakanı Süleyman Demirel ve Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün hükümeti darbenin ana hedefi haline geldi. Darbenin gerekçeleri arasında siyasi kutuplaşmalar, sağ-sol çatışmaları ekonomik krizler ve artan şiddet olayları yer alıyordu.
12 Eylül sabahı, Türkiye'nin demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçecek olan askeri müdahale hayata geçirildi. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan Milli Güvenlik Konseyi, ülke yönetimini ele aldı.
Anayasayı yürürlükten kaldıran darbeciler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni feshederek antidemokratik uygulamalarını hızlandırdı.
Ülke genelinde sıkıyönetim ilan edilmesinin ardından, sivil toplum kuruluşları hedef alındı. Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki tüm dernekler kapatıldı.
Siyasi partileri kapatan darbeciler, dönemin liderlerinden Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit'i Hamzakoy'a, Necmettin Erbakan ve Alparslan Türkeş'i ise Uzunada'ya sürgüne göndererek siyasi yasaklar getirdi.
12 Eylül Darbesi Kaç Gün Sürdü?
12 Eylül 1980'de gerçekleşen darbe, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yönetime el koymasıyla sonuçlandı. Bu müdahalenin ardından olağanüstü hal ilan edildi, anayasa askıya alındı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi feshedildi. Askeri yönetim, yaklaşık üç yıl boyunca, 1983'e kadar ülkeyi idare etti.
Darbe Kime Yapıldı?
Darbe, dönemin sağ ve sol siyasi grupları arasındaki artan şiddet olayları ve hükümetin bu durumu kontrol edememesi gerekçesiyle gerçekleştirildi. Türkiye'deki tüm siyasi partiler kapatıldı, birçok siyasetçi tutuklandı. Askeri müdahalenin ana hedefi, mevcut hükümet ve siyasi yapılar oldu.
12 Eylül Darbesinin Sosyal ve Ekonomik Etkileri
12 Eylül Darbesi sonrasında Türkiye'de kapsamlı ve köklü değişiklikler gerçekleşti. Serbest piyasa ekonomisine geçiş süreci hızlandırılırken, siyasi partiler kapatıldı ve birçok kişi tutuklanarak siyasi yasaklarla karşı karşıya kaldı. Darbenin hemen ardından yoğun gözaltılar, işkenceler ve yargısız infazlar yaşandı. Cezaevlerinde 171 kişi işkence sonucu hayatını kaybederken, 48 kişi idam edildi ve yüz binlerce insan gözaltına alındı.
12 Eylül Darbesinin Sonuçları
Darbe, Türkiye'nin sosyal ve siyasi yapısında derin değişikliklere yol açtı. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kuruldu, Cumhuriyet Senatosu kaldırıldı ve yeni bir anayasa kabul edildi. Darbe sonrasında eğitimde aksama yaşanmadı ve enflasyon oranları düşürüldü. Ancak bu değişimlerin yanı sıra, toplumda kalıcı izler bırakan kısıtlamalar getirildi. Başörtüsü yasağı ve kürtaj yasağının kaldırılması gibi uygulamalar, bu dönemin etkileri olarak tarihe geçti.
