Mevcut Sistem Nasıl İşliyor?
Hâlihazırdaki birleştirme, engelli emeklilik hakkı, Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan alınan engellilik oranı raporuna dayanılarak ve herhangi bir yaş şartı aranmaksızın tanınmıyor. Bu sistem, engelli bireylere daha erken yaşta emeklilik imkânı sunuyor.
Ancak TBMM'ye sunulan torba yasa teklifi yasalaşırsa, bu sistem değiştirilmeden duramayacak. Engellilik oranı yerine, "çalışma gücü kaybı oranı" aranmaya başlanacak ve emeklilik için SGK'nın sağlık kurullarından alınacak rapor zorunlu hale gelecek. Bu sürecin SG bünyesinde, daha merkezi bir şekilde yürütüleceği belirtiliyor.
Engelli Emeklilikte Zorluklar mı Geliyor?
Yapılması planlanan düzenleme, özellikle 1 Ekim 2008 öncesinde sigortalı çalışmaya başlayan engelli bireyler için yeni emeklilik kriteri getiriyor. Sosyal Güvenlik üyeleri, bu düzenlemenin bölünme sürecinin zorlaştırılabileceği konusunda uyarılarda bulunuyor. Sosyal Güvenlik uzmanı Mehmet Akif Cenkçi'nin konuyla ilgili değerlendirmesi şöyle:
"Ekim 2008 öncesi sigorta girişi olanlara kayıtlı engelli emeklilik hakkı kaldırılacak. Engellilik oranı yerine Çalışma İş Gücü Kaybı oranı aranacak. Dolayısıyla 2008 öncesi girişlilerin emeklilik şartları zorlaşacak. Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan alınan Vergi İndirimi Belgesi yerine SGK Yüksek Sağlık Kurulu yetkilendirilecek."
Cenkçi, yeni düzenleme ile “her engelli bireyin malul sayılmayabileceğini” vurguluyor. Bu durumda, engelli kalmayı başarmayı daha karmaşık hale getirebiliriz.
Ne Değişecek?
Düzenleme yaşanırsa:
Vergi İndirimi Belgesi yerine SGK rapor şartı: Engelliler, Gelir İdaresi Başkanlığı yerine SGK'nın yüksek sağlık kurullarından "çalışma gücü kaybı" raporu alınacak.
Maliyet kriteri: Engellilik yerine çalışma gücü kaybı oranı dikkate alınacaktır. Yani, emeklilik hakkı yalnızca çalışma gücünün ciddi ölçüde tükendiği anlaşılacak.
Tek merkezden süreç yönetimi: Emeklilik başvuruları, SGK tarafından merkezleştirilecek.
Uzman Görüşü: Adil mi, Zorlaştırıcı mı?
Sosyal Güvenlik, bu düzenlemenin özellikle 1 Ekim 2008 öncesinde sigortalılar için mevcut hakların zorlaşmasına neden güçlendiğini belirtiyor. Ayrıca, 2008 sonrasında sigortalı olanlar için listelenmiş daha katı kriterlerin, şu anda 2008 öncesindeki değişimin eşitsizlik yaratabileceği ifade ediliyor.
Uzmanlar, "Onun malı engellidir, ancak onun engelli malı değildir" diyerek yeni düzenlemenin, engellilerin emeklilik hakkı erişimini güçlendirebileceğini savunuyor.
Engelli Hakları Kritik Süreç
1 Ekim 2008 öncesinde sigortalı çalışmaya başlayan engelliler için bu değişiklik, ayrılma süreci daha karmaşık ve ayrıntılı değerlendirmelere yol açabilir. Torba yasa teklifinin yasalaşması halinde engelli ayrılma süreci ve şartlar yeniden şekillenecek.
Yasanın hayatta geçmeyeceği ve uygulanma şekli, engelli bireyler ve hakları açısından büyük önem taşıyor. Gelişmeleri sürekli takip eden Sosyal Güvenlik sistemleri, sürecin daha fazla hak kaybı yolunu açması için dikkatli bir şekilde düzenlenmesi vurgulanıyor.
