Sakatat Nedir?
Kesimi yapılan hayvanların kasları dışında kalan, genellikle karaciğer, yürek, böbrek, işkembe, beyin, dil, taşlık, paça, kelle ve koç yumurtası gibi yenilebilir bölümleri sakatat olarak adlandırılır. Sakatatlar hem besleyici özellikleri hem de yoğun aromalarıyla yemeklere farklı bir tat katar.
Sakatat Çeşitleri ve Özellikleri
Sakatatlar genellikle hayvanın organları veya bazı özel dokularından oluşur. İşte en bilinen sakatat çeşitleri:
1. İşkembe:
Hayvanın midesinin bir bölümüdür.
Özellikle işkembe çorbası ile meşhurdur.
2. Şırdan:
Hayvanın midesinin dört bölümünden biridir.
Adana mutfağında şırdan dolması ile ünlüdür.
3. Kokoreç:
Koyun veya kuzunun ince bağırsağından yapılır.
Baharatlarla zenginleştirilip mangalda veya tavada hazırlanır.
4. Ciğer:
Karaciğer, sakatatların en popüler olanlarından biridir.
Izgara ciğer şiş veya tavadaki unlanmış ciğer dilimleri gibi birçok farklı tarifte kullanılır.
5. Dil:
Genellikle inek dilinden hazırlanır.
Dil çorbası veya dil söğüş şeklinde tüketilir.
6. Paça:
Hayvanın ayak ve bacak kısımlarından elde edilir.
Kelle paça çorbası gibi geleneksel çorba tariflerinin vazgeçilmezidir.
7. Yürek:
Hayvanın kalbidir ve genellikle ızgara veya sote şeklinde hazırlanır.
8. Beyin:
Kuzunun beyni tercih edilse de inek ve keçi beyni de tüketilir.
Haşlanarak veya kızartılarak servis edilir.
9. Taşlık:
Tavuğun sindirim sistemine ait bir bölümüdür.
Tavuk taşlığı, ciğer ve yürekle birlikte sote olarak hazırlanabilir.
10. Kelle:
Hayvanın baş bölgesinden elde edilir.
Kelle genellikle söğüş olarak veya çorbalarda tüketilir.
11. Mumbar (Kalın Bağırsak):
Mumbar dolması, bağırsakların temizlenip baharatlı iç harç ile doldurulmasıyla hazırlanır.
12. Yumurtalık:
Koçun testislerinden elde edilir ve genellikle mangalda ızgara şeklinde tüketilir.
Sakatat Nasıl Pişirilir?
Sakatat yemekleri, pişirme tekniklerine göre farklı lezzetler sunar. İşte sakatatların yaygın pişirme yöntemleri:
Yahni:
Ciğer, işkembe ve böbrek gibi sakatatlar, sebzelerle birlikte yahni şeklinde hazırlanabilir.
Izgara:
Uykuluk, böbrek, ciğer ve koç yumurtası gibi sakatatlar, mangalda ızgara yapılır.
Adana, Urfa ve Gaziantep'te ciğer şiş oldukça meşhurdur.
Çorba:
İşkembe çorbası, kelle paça çorbası ve dil çorbası gibi tariflerde sakatat çorbaları sofraları süsler.
Dolma:
Mumbar ve şırdan gibi bağırsak bölümleri, baharatlı pirinç karışımıyla doldurularak yapılır.
Tava ve Kızartma:
Ciğer, una bulanıp yağda kızartılarak lezzetli bir yemek haline getirilir.
Beyin de haşlandıktan sonra kızartılarak servis edilebilir.
Söğüş:
Haşlanmış kelle, dil ve diğer sakatatlar doğranıp baharat ve limonla süslenerek tüketilir.
Sakatat Çorbası: İşkembe Çorbası Tarifi
Malzemeler:
1 kg temizlenmiş dana işkembe
Su ve tuz
Terbiyesi için:
1 kase yoğurt
1 yumurta sarısı
1 adet limon suyu
3 çorba kaşığı üzüm sirkesi
3 çorba kaşığı un
Sosu için:
2 çorba kaşığı tereyağı
1 tatlı kaşığı kırmızı toz biber
Yapılışı:
İşkembeyi bol suda iyice temizleyin.
Tencereye işkembeyi koyup üzerini geçecek kadar su, tuz ve sirke ekleyin.
Kaynama sırasında oluşan köpükleri alın. Daha sonra işkembeyi süzerek temiz bir su ekleyin ve yumuşayana kadar pişirin.
Pişen işkembeyi küçük parçalara ayırarak tekrar tencereye koyun.
Terbiyesi için yoğurt, un, yumurta sarısı, limon suyu ve suyu karıştırarak hazırladığınız karışımı yavaş yavaş çorbaya ekleyin.
Sarımsak ekleyerek çorbayı 15-20 dakika daha kaynatın.
Üzerine tereyağı ve kırmızı biberle hazırladığınız sosu gezdirerek sıcak servis edin.
Afiyet olsun!
Sakatatın Sağlığa Faydaları
Sakatatlar, yüksek protein ve mineral içeriği sayesinde insan sağlığına birçok fayda sağlar:
Vitamin Deposu: Özellikle A, B12 ve demir açısından zengin olan ciğer ve yürek, kansızlığı önler ve enerji verir.
Bağışıklık Güçlendirici: Uykuluk ve böbrek, bağışıklık sistemini destekleyen çinko içerir.
Kolajen Kaynağı: İşkembe, kelle ve paça gibi sakatatlar cilt ve eklem sağlığını destekler.
Beyin ve Sinir Sistemi: B12 vitamini içeriğiyle dil ve ciğer, beyin fonksiyonlarını iyileştirir.
