Psikolojik şiddet, insan ilişkilerinde görünmeyen ama derin izler bırakan bir olgudur. Bu tür şiddetin en sinsi biçimlerinden biri ise "gaslighting" olarak bilinen zihinsel manipülasyondur. Gaslighting, bir kişiyi gerçekliğinden şüphe ettirme amacıyla yapılan kasıtlı manipülasyonları içerir. Bu manipülasyonun amacı, hedef kişinin zihinsel dengesini bozmak ve ona kendi algılarının güvenilmez olduğunu hissettirmektir.
Gaslighting Nedir?
Gaslighting terimi, 1938 yılında yazılmış ve daha sonra 1944'te sinemaya uyarlanmış "Gaslight" adlı bir tiyatro oyunundan gelir. Bu hikayede bir adam, eşine psikolojik baskı uygulayarak onu delirdiğine inandırmaya çalışır. Gaz lambalarının ışığını kısar, ancak karısına ışıkta bir değişiklik olmadığını söyler. Bu küçük ama sürekli yapılan manipülasyonlar, kadının gerçekliği sorgulamasına ve akıl sağlığını kaybettiğine inanmasına yol açar. Bu hikaye, gaslighting'in temel dinamiklerini anlamamıza yardımcı olur: Gerçeği çarpıtarak ve sürekli manipüle ederek birini kontrol altında tutmak.
Gaslighting Nasıl Gerçekleşir?
Gaslighting, genellikle iki insan arasındaki bir ilişkide meydana gelir, ancak bu tür manipülasyonlar gruplar veya kurumlar içinde de görülebilir. Aile ilişkilerinde, romantik partnerler arasında, iş yerlerinde ya da arkadaşlık ilişkilerinde yaşanabilir. Gaslighting'in temel amacı, hedef kişinin kendine olan güvenini sarsmak ve onun algılarını kontrol altına almaktır. Bunu başarmak için gaslighter (manipülatör), sürekli olarak hedef kişiye yalan söyler, onun duygularını ve deneyimlerini küçümser, yaşanan olayları inkar eder ya da yeniden yorumlar. Örneğin, gaslighting uygulayan biri, hedef kişinin bir olay hakkında net hatıraları olduğunda bile, "Sen bunu uyduruyorsun, böyle bir şey asla olmadı" diyebilir. Bu türden tekrarlar zamanla hedef kişiyi kendi hafızasından ve deneyimlerinden şüphe ettirir. Hedef kişi, gerçekliği sorgulamaya ve manipülatörün versiyonunu kabul etmeye başlar.
Gaslighting'in Psikolojik Etkileri
Gaslighting, hedef kişi üzerinde derin ve yıkıcı psikolojik etkiler bırakabilir. Sürekli olarak gerçekliği sorgulamak zorunda kalan kişi, zamanla kendi zihinsel kapasitesine ve karar verme yetisine güvenini kaybeder. Bu, düşük özsaygıya, depresyona, anksiyeteye ve hatta travma sonrası stres bozukluğuna yol açabilir.
Gaslighting, bir tür zihin kontrolü olduğu için, hedef kişinin bağımsız düşünme yeteneğini zayıflatır. Kendi kararlarını sorgulayan ve manipülatöre bağımlı hale gelen birey, kendisini giderek izole olmuş ve güçsüz hisseder. Bu durum, manipülatörün kontrolünü artırır ve hedef kişiyi daha da savunmasız bir duruma getirir.
Gaslighting'i Tanımak ve Baş Etmek
Gaslighting'in en büyük tehlikesi, mağdurun durumu fark edememesi olabilir. Bu tür manipülasyonlar genellikle yavaş yavaş ve sinsi bir şekilde gelişir, bu nedenle kurban, ne zaman manipüle edilmeye başlandığını anlamakta zorlanabilir. Ancak, bazı işaretler gaslighting'i tanımaya yardımcı olabilir:
- Sürekli olarak kendi hafızanızdan şüphe duymak.
- Karşınızdaki kişiyle tartışmalarda her zaman yanlış olduğunuzu düşünmeye başlamak.
- Hissettiğiniz duyguların veya deneyimlerinizin küçümsenmesi.
- Kendi algılarınızdan ve düşüncelerinizden şüphe etmek.
- Sosyal çevrenizden izole edildiğinizi hissetmek.
Gaslighting ile başa çıkmanın ilk adımı, bu tür manipülasyonları fark etmektir. Gerçekliğinizi ve duygularınızı sorgulamak yerine, onları kabul etmeyi öğrenmek önemlidir. Destekleyici bir sosyal çevreye sahip olmak, gaslighting'in etkilerini hafifletebilir. Yakın arkadaşlar, aile üyeleri veya bir terapist, yaşadıklarınızı doğrulamanıza ve zihinsel dengenizi yeniden kazanmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, kendinize güveninizi yeniden inşa etmek için zaman ayırmak ve sağlıklı sınırlar koymak, gaslighting'in etkilerinden korunmanın önemli yollarıdır.
Son olarak, Gaslighting, manipülatif ve zararlı bir davranış biçimidir. Gerçekliği çarpıtarak bir kişiyi kontrol altına almak, o kişinin psikolojik sağlığını derinden etkileyebilir. Ancak bu tür manipülasyonlar fark edildiğinde, onlarla başa çıkmak ve kendini korumak mümkündür. Gerçekliğinizi kabul etmek, duygularınıza güvenmek ve dış destek aramak, gaslighting'in etkisinden kurtulmanın en etkili yollarıdır. Unutmayın, sizin algılarınız ve duygularınız geçerli ve değerlidir; kimse bunu sizden almamalı.
UZM. KLNK. PSK. CIHAN YESILMEN KILINC
