İşletmelerin çoğunun ayakta kalabilmesi ve gelişen dünya ekonomisinde yer edinebilmesi için sadece yurt içi değil, yurt dışı bağlantılı ticaret, yani ithalat ve ihracatta yapmak zorundadır. Yurt dışı bağlantılı ticaret yapan işletmelerin maliyetlerini oluşturan girdilerin büyük bir bölümü dövize endeksli olunca haliyle üretilen malın fiyatı da döviz cinsinden belirlenmekte ve yurt içi satışlarda da döviz üzerinden fiyat verilmektedir.
Hatırlanacağı üzere 2022 yılında Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğde düzenleme yapılarak dövizle ödeme yasağı getirilmişti. Pek çok kişi dövizle ödeme yasağı ile dövizli fatura düzenlemeyi birbirine karıştırmaktadır. Yasaklanan dövizle ödeme yasağı olup dövizli fatura düzenleme konusunda getirilen bir yasak bulunmamaktadır.
Faturanın döviz cinsinden düzenlenmesi durumunda ise dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Mükellefler tarafından döviz cinsinden düzenlenen faturalarda en çok hata yapılan konuların doğrularının neler olduğuna ilişkin hususlara yazımızda yer vermeye çalıştım. Bu hususlara uyulmadığı takdirde Vergi Usul Kanununa uygun fatura düzenlememekten dolayı usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalınabilir.
Faturanın Döviz Cinsinden Düzenlenmesi,
Vergi Usul Kanununda yapılan tarife göre;
Fatura; satılan mal veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere malı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari bir belgedir.
Yine aynı kanunda kayıtların hangi dilde tutulması gerektiği konusunda da düzenleme yapılmıştır.
Vergi mevzuatımızda genel kural kayıtların ve belgelerin Türkçe ve Türk lirası cinsinden düzenlenmesi olmakla birlikte, belgeler Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz.
Mevcut yasal düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere; düzenlenecek dövizli fatura yurtdışındaki bir müşteriye düzenlenmiş ise faturada Türk lirası karşılığının gösterilmesine gerek bulunmamaktadır. Ancak fatura yurtiçindeki bir müşteriye düzenlenmiş ise faturada tutarın Türk lirası karşılığının gösterilmesi zorunludur.
Döviz Cinsinden Düzenlenmiş Faturalarda Değerleme Nasıl Yapılmalı?
Dövizli işlemlerde KDV matrahının tespiti amacıyla dikkate alınması gereken kur, ilk planda cari kurdur. Cari kur tarafların kendi aralarında serbestçe belirledikleri kurdur.
Yurtiçindeki müşteriler adına düzenlenen faturaların, Türk para birimi ile düzenlenmesi esas olup, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla yabancı para birimine göre de düzenlenmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak, yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı bulunmamaktadır.
Bu durumda, yurt içi firmalara yapılan satışlara ilişkin olarak yabancı para birimi kullanarak düzenlenen faturalarda yer vermek üzere, fatura muhteviyatı döviz cinsinden tutarın Türk Lirası karşılığının belirlenmesinde;
- Alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmede döviz kurunun taraflarca belirlenmiş olması halinde, sözleşmede belirlenen döviz kurunun,
- Alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmede döviz kurunun taraflarca belirlenmemiş olması halinde ise faturanın düzenlendiği tarihte Resmi Gazete' de yayımlanan T.C. Merkez Bankası döviz alış kurunun,
dikkate alınması gerekmektedir.
Kur Farkı ve Kur Farkı Faturası Nedir?
Kur, iki farklı para birimi arasındaki değişim oranına denir. Kur farkı ise, bu iki para cinsi arasındaki değişimlerin alım satım işlemlerinde yarattığı farktır.
Ülkemizde döviz fiyatlarının sürekli dalgalı seyir izlemesi, satış yapılan tarihteki kur ile tahsilatın gerçekleştirildiği tarihteki kurda farklılıklara sebep olabilmektedir.
Dövizli fatura düzenlendiği zaman, faturanın düzenlenme tarihi ile tahsil edildiği tarih arasında belirli bir süre geçtiği için kur farkı oluşmaktadır. Oluşan kur farkının tutarı için de fatura düzenlenir ve bu faturaya kur farkı faturası denir. Dövizli fatura yasal defterlere Türk lirası olarak kaydedilir. Dövizli işlemin döviz karşılığı da kayıtlarda yer alır ve para cinsi bakımından oluşan farkların giderilmesi için bu fatura oluşturulur.
Kur Farkı Faturasını Kim Düzenler?
Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir. Buna göre, matraha dahil olacak kur farklarının hesabında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farklarının dikkate alınması gerekir.
Teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanması gerekir.
Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.
Kur Farkı Faturasında KDV Oranı Ne olmalıdır?
Kur farkı, faturanın kesildiği dönemde teslime konu olan mal ya da hizmetin tabi olduğu KDV oranı kullanılacaktır. Örneğin düzenlenen mal veya hizmet faturasında %20 KDV uygulandı ise kur farkı faturasının KDV oranı %20 olacaktır.
Kur Farkı Faturası Ne Zaman Düzenlenmelidir?
Mal ve hizmet bedeli karşılığında düzenlenen dövizli faturaya ilişkin tahsilat yapıldığında ve bu ödeme ile daha önce düzenlenen fatura kapatıldığında, kur farkı faturasının düzenlenmesi gerekir.
Kur Farkı Faturası Karşılığında Ödeme Yapılır mı?
Kur farkı faturası ile hesabın Türk lirası bakiyesi kapatılır. Kur farkı faturası bir düzeltme işlemidir. Kur farkı faturasını düzenleyen taraf faturada yer alan KDV’yi ilgili ayda vergi dairesine beyan ederek öder, karşı taraf ise bu KDV’yi kendi beyannamesinde indirim konusu yapar. Fatura karşılığı her hangi bir ödeme söz konusu değildir.
Kur Farkı Faturası Düzenlenmezse Ne olur?
Kur farkı faturası düzenlenmez ise düzenlenmeyen her bir fatura için 2.200 TL’den aşağı olmamak üzere bu faturalarda yazılması gereken tutarın %10’u oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Usulsüzlük cezası hem faturayı düzenlemesi gerekip de düzenlemeyen hem de kur farkı faturasını alması gerekip de almayan her iki tarafa için de kesilir.
Dönem Sonu Kur Değerlemesinde Çıkan Farkları İçin Kur Farkı Faturası Düzenlenmeli midir?
Yılsonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, hesap dönemi sonunda yapılan kur değerlemesi sonucunda ortaya çıkan kur farkları için fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması gerekmez.
Döviz Cinsinden Düzenlenen Faturada Türk Lirası Karşılığı Gösterilmez ise Ne Olur?
Yurt içindeki müşteriler adına yabancı para biriminde düzenlenen faturalarda, yabancı para birimi tutarı ve Türk para birimi tutarı yer almak zorundadır. Yabancı para biriminde düzenlenen faturada, Türk para birimi tutarı karşılığının bulunmaması usule ve şekle ilişkin bir usulsüzlük olup, bu fiil dolayısıyla mükellef adına Vergi Usul Kanunu uyarınca ikinci derece usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.
Döviz cinsinden düzenlenen faturalarda kur farkı uygulamasının nasıl olması gerektiğine dair en çok karşılaşılan ve mükellefler tarafından en çok hata yapılan hususların doğrusunun nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalıştım. Mükelleflerin de herhangi bir usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalmamaları için bu konuda dikkatli hareket etmeleri gerekmektedir.
