Dünya genelindeki yasal düzenlemelere baktığımızda, ilk sıralarda Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine yönelik hukuki düzenlemeler yer almaktadır. Bunun yanı sıra, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve kripto para borsalarının lisanslanması, kuruluş süreçleri, denetimi, izlenmesi ve tabi olduğu kurumlara ilişkin oluşturulan düzenlemeler de, Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi düzenlemelerini takip etmektedir.
Dijital varlıkların yapısı gereği ve bu varlıkların kolay transfer edilebilir olması nedeniyle sektörü kontrol altına alabilecek bir düzenleme ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak hali hazırda dijital varlıklara ilişkin düzenleme yapılmayan birçok ülke bulunmakta olup, Türkiye’de bu ülkelerden birisidir.
Türkiye’de Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbir Hakkında Yönetmelik ile ilk kez “kripto varlık hizmet sağlayıcı” tanımı yapılmıştır. Halihazırda ülkemizde kripto varlık hizmet sağlayıcı ya da kripto varlıklara ilişkin hukuki düzenleme bulunmasa da, bu yönetmelik ile Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi kapsamında düzenleme yapılmış ve bu kapsamda faaliyette olan ancak hukuki bir düzenlemeye tabi olmayan kripto para borsalarının takip edilmesi amaçlanmıştır.
Bu kapsamda 2020’nin Ekim ayında 2021-2023 yılları için yayımlanan orta vadeli mali plan ile kripto varlıkların ilerleyen günlerde vergilendirilebileceğinin sinyalleri verilmiş, ancak henüz herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. Ardından kripto varlıklara ilişkin ilk düzenleme 16 Nisan 2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilk defa “Kripto Varlık” tanımlanmıştı. Bununla birlikte, kripto varlıkların ödemelerde, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kullanılamayacağına dair bir sınırlama getirilmiştir.
Bu düzenlemelerin yanı sıra, 25.10.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı yıllık programı kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan programda dijital varlıklara ilişkin mevzuat çalışmaları gündeme alınmıştır. İlgili mevzuat çalışmasının Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ile ilgili diğer tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülerek 2024 yılı içerisinde tamamlanması hedeflenmiştir.
Yapılan çalışmalar sonucunda taslak çalışması tamamlanmış olup; 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kapsamında Sermaye Piyasası Kanunu’nda yapılması öngörülen değişikliklerden önemli olanlar aşağıdaki yer almaktadır;
• Cüzdan, kripto varlık, kripto varlık alım satım platformu, kripto varlık hizmet sağlayıcı ve kripto varlık saklama hizmeti kavramlara ilişkin tanımlamalar yapılmıştır.
• Kurul (SPK) kripto varlık olarak ihracına ve bunların oluşturulup sakladıkları hizmet sağlayıcılarca sunulan elektronik ortam nezdinde kayden izlenmesine ilişkin esaslar belirlenecektir. Ayrıca Kurulca izinlerin verilmesine yönelik olarak bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarının faaliyet şartlarına uygunluğu TÜBİTAK tarafından hazırlanacak teknik raporla tespit edilecektir.
• Kripto varlık alım satım platformlarının kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kuruldan izin alınması zorunlu tutulacak olup, platformlar münhasıran Kurulca belirlenecek faaliyetleri yerine getirebilecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile Kanunda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması gerekmektedir.
• Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve nakit transferlerinin gerçekleştirildiği banka hesaplarına ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcılarca güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulacaktır.
• Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrı olup, kayıtlar da bu hükme uygun olarak tutulacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz olacaktır.
• Kripto varlık platformları, müşterilerinin işlemlerine ilişkin itirazlarını ve şikayetlerini etkin şekilde çözecek dahili mekanizmalar kurmakla yükümlü olacaklardır.
• Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi Kurulca ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacaktır.
• Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklara ilişkin tedbir, haciz ve benzeri her türlü idari ve adli talepler münhasıran kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirilecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri ile nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumlu tutulacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, bilişim sistemlerinin işletilmesinden, her türlü siber saldırıdan, bilgi güvenliği ihlallerinden, teknik arızalardan veya personelin her türlü davranışından kaynaklı oluşan kayıplardan sorumlu olacaklardır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının usulsüz işlemleri, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti ve kripto varlıklara yönelik hukuka aykırı yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği faaliyetlerinde uygulanacak tedbirler kapsamında izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaklardır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar Kurul’dan faaliyet izni aldıkları yıl itibariyle faiz gelirleri hariç olmak üzere tüm gelirlerinin maksimum yüzde onu olmak üzere, Kurul (SPK) tarafından belirlenecek oranda ödemeyi Kurula ödemekle yükümlü olacaktır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılar Kanun ile birlikte, SPK tarafından yayımlanacak olan ikincil düzenlemeler yürürlüğe girene kadar izin şartı aranmaksızın faaliyetlerine devam edebilecektir. Ancak ikincil düzenlemelerin yayımlanmasının ardından düzenleme öncesinde faaliyete geçmemiş olanlar faaliyette bulunamayacaklardır.
Yukarıda yer alan düzenlemeler taslak aşamasında olup, kanunlaşma aşamasında yapılan değişikliklerle birlikte son halini alacaktır. Bu tasarı kripto varlık hizmet sağlayıcılarının diğer adıyla kripto borsalarının kontrol altında tutulmasına yönelik olup, kripto faaliyetlerinin vergilendirilmesini içermemektedir. İlk hedef sektörün kontrol altına alınması olup, nasıl vergilendirilmesi gerektiği de bundan sonraki aşamada yapılacak düzenlemeler ile ortaya çıkacaktır.
