Sokak lezzetleri adı üstünde; sokaklarda, açık alanlarda hazırlanan ve satılan gıda ürünlerinin genel adıdır.
Sokak yiyeceklerini tüketme alışkanlığı Osmanlıdan günümüze uzanan tarihi süreçte yeme kültürümüzün önemli bir parçası olurken, lokantaların henüz hayatımızda ilgi görmediği yıllarda ev dışında yeme-içme ihtiyacının giderildiği akla gelen ilk adres olmuştur.
Sokak lezzetleri evlerimizin mutfağında hazırladığımız bildik geleneksel tatların sokağa yansıması, halka ilk elden sunulması gibidir.
Sokak lezzetlerine olan ilginin temelinde tüketicilerin sosyoekonomik durumu ve yerel halkın yemek kültürüne olan düşkünlüğü, lezzetteki seçiciliği belirleyici rol olmaktadır.
Sokak lezzetçileri birey ve toplum olarak aceleciliğimizden, hızlı tüketme alışkanlığımızdan doğmuştur.
Sokak yiyecekleri genellikle bölgeye has damak tatlarından oluşmakta, bölgenin yeme içme kültürüne göre şekillenmekte ve gelişmektedir.
Sokak lezzetleri bazen eğlencelik olabileceği gibi, bazen tatlı, bazen yemek, bazen meşrubat olarak karşımıza çıkabilmektedir. Gruplandırmak gerekirse sokak lezzetleri karın doyurmak, öğün geçiştirmek, eğlencelik, bazen de ek gıda olarak sınıflandırabiliriz
Sokak gıdaları, ana hazırlık aşamaları olan; kızartma, kavurma, ızgara, haşlama, fırınlama ve buharda pişirme yanı sıra geleneksel özelliklere bağlı olarak çiğ şekilde de satılmaktadır.
Türk yeme kültürünün bir parçası olan sokak yiyecekleri günlük yaşamın bir parçası gibidir. Hızlı ve pratik yeme alışkanlığımızın önemli temsilcileridir. Sokak lezzetlerini dört mevsim görmek mümkündür.
Sokak lezzetleri aynı coğrafyada yaşıyor olsak da illerimiz arasında benzerlikler olduğu gibi, mevsime ve yeme içme alışkanlıklarına göre farklılıklarda söz konusudur.
Mesela Gaziantep’te nohut dürümü, Urfa’da ciğer, Adana şırdan, Ankara’da kokoreç yöresel tadın sokaktaki önemli temsilcileri, satanlar da bu kültürün geleceğe taşıyıcılardır.
Gaziantep ve yöresi kendine özgü dokusu, tarihi birikimi, coğrafi konumu, mevsimsel özellikleri ile birlikte geçmişten günümüze zenginleşen, değişen oldukça çeşitli sokak lezzetlerine ve sokakta beslenme kültürüne sahiptir.
Gaziantep’te Sokak lezzetleri genellikle kaldırımlarda, sokak aralarında, okul çevrelerinde, spor tesisleri, oto ve tren garlar gibi nüfus yoğunluğunun arttığı kamusal alanlarda seyyar arabalar ve tezgahlarda görmek mümkündür.
Gaziantep’te sokak lezzetlerini sıralamak istersek mevsimlere göre farklılıklar gösterse de akla ilk gelenler: Nohut dürümü, Zeytin piyazı, patlıcan, patates kızartması, Ciğer kebabı, kıyma ve tike kebaplar, et köfte, tavuk şiş, Lahmacun, firik pilavı, kahke(simit), meyan şerbeti, urumu dut suyu, karsambaç, dondurma, somur somur bitmez, avare leblebi, elma şekeri, pamuklu şeker, Şam tatlı, halka tatlı, mevsimine göre kuruyemişler, taze Antep fıstığı, duzluca (kaynamış nohut), patlamış ve kaynamış mısır, kestane, badem şekeri, nane şekeri, mevsimine göre taze nohut, marul.
Gaziantep’te sokak lezzetlerine her daim talep olmuştur. Ama özellikle ramazan ayı boyunca; Kale Altında açık havada ayak üstü ciğer kebabı yemek, sokak lezzetleri olan meyan şerbeti, helva, çeşitli tatlılar, ramazan kahkeleri vaz geçilmez hale gelir, sokaktan iftar sofralarına taşınır.
Dün sokak lezzetlerinden olan naneli şeker satıcısı sosyal hayatımızın içinde rol alırken, sahre kültürümüzün olduğu kadar, edebiyatımıza da önemli katkılar sağlarken,
Duzlucacı Zengin zihinlere kazınmıştır.
Bugün Gaziantep sokaklarında görmeye alıştığımız Yazıcılı Memik ustanın hazırlayıp sattığı Şam tatlısı ve satış yöntemi onu sokak lezzetlerinde marka haline getirirken, sokak lezzetlerinin ustası yapmışsa...
Şerbetçi Halil ustanın sırtında meyan şerbet tuluğuyla dünden bugüne sokak lezzetlerinin en eski temsilcilerinden biri olmuşsa bu sokak lezzetlerine olan düşkünlüğümüzün neticesidir.
Sokak lezzetleri deyip geçmemek lazım. Sokak yiyecekleri, içerikleri, hazırlanma teknikleri, satış ve sunuş yöntemleri, tüketim biçimleri ile birlikte yöresel yeme-içme alışkanlıklarının sürdürülmesinde, kültürel ve sosyal mirasın korunmasında çok önemli bir rol oynadıkları bir gerçek.
Bugün Sokak lezzetleri metropol kentlerde yaşayan insanların ayrılmaz bir parçası olma yolunda. Tarihsel geçmişi olan sokak lezzetlerin korunması, yaşatılması son derece önemli. Ancak şu da bir gerçek, her şeyin değiştiği bir süreçte sokak lezzetlerinin de durumu farklılaşmakta, daha modern ve teknolojik bir görünüm kazanmakta, hazır gıda satan lezzet noktalarına dönüşmekte
Özetlemek gerekirse sokak lezzetleri dünü bugüne taşıyan, yarında yaşatacak kültürel zenginliğimizden ve alışkanlıklarımızdan biridir.
Ayrıca sokak lezzetlerinin sunulduğu mekanlar sosyal ve kültürel nabzın attığı önemli yerler olurken bizi bir araya getiren, paylaştığımız, kaynaştığımız, görüştüğümüz, birer buluşma noktaları gibidir.
. Günümüzde sokak lezzetleri restoran kültürüne direnmektedir. Bu da onu, ilginç, çekici kılmakta, modernlik içinde geleneksellik bayrağını dalgalandıran burçlar haline getirmektedir.
İnsanlar genellikle sokak lezzetlerinin satıldığı yerlerde insani ilişkilerin sıcak, içten ve daha samimi, kendilerini daha rahat hissettiği, yedikleri yemeklerin daha lezzetli ve bildik olduğunu söylüyorlar.
Kolay erişilebilirliği, hazırlanmasındaki pratikliği, ucuzluğu, zengin içeriği, çeşitliliği ve taşıdığı yöresel kültür özellikleri ile Gaziantep’te sokak lezzetleri birtakım değişimlere uğrasa da zenginleşerek ve çeşitlenerek gelecek kuşaklarında ilgisini çekecek lezzet noktalarından biri olacağı kesin.
İbrahim Alisinanoğlu 5.11.2023
